چرا بسته بندی مواد دارویی اهمیت بسیار بالایی دارد؟ تمامی داروها بعد از مرحله تولید نیاز به محافظت دارند تا ماندگاری آن‌ها برای مدت طولانی امکان‌پذیر باشد. چرا که ممکن است داروها به برخی عوامل دستخارجی واکنش نشان داده و سریع‌تر از تاریخ تعیین شده، فاسد شوند. به همین دلیل محافظت از دارو اهمیت بالایی داشته و این محافظت از طریق بسته بندی امکان‌پذیر است. تعریف بسته بندی، انواع آن، بسته بندی مواد دارویی و مزیت‌های مختلف آن در این مقاله به طور کامل توضیح داده شده است.
بسته بندی چیست؟
یکی از قسمت‌های مهم محصولات برای محافظت و تبلیغ، بسته بندی آن است. بسته بندی به عنوان یک علم و هنر معرفی شده است که اصلی‌ترین وظیفه آن نگهداری محصول بسته بندی شده از انواع آسیب‌ها است. امروزه تمامی محصولات مانند مواد غذایی، لوازم یدکی، مواد دارویی و… به صورت بسته بندی شده عرضه بازار می‌شوند. نوع بسته بندی محصولات اهمیت زیادی در جذب مشتری دارد. چرا که اکثر افراد از روی ظاهر محصول تصمیم به خرید یا عدم خرید می‌گیرند. محصولاتی که محافظ جذاب و خلاقی داشته باشند مشتریان را به سوی خود جذب می‌کنند؛ هر چند که کیفیت محصول به طور کامل مشخص نیست. اما اگر نوع بسته بندی محصولات مورد پسند مشتری نباشد، فرد از خرید آن محصول صرف نظر می‌کند. پس تولید کنندگان باید از روش‌های مختلفی برای جذابیت بسته بندی‌های خود استفاده کنند.
بسته بندی مواد دارویی
زمانی که سخن از بسته بندی مواد دارویی به میان می‌آید، باید از هر گونه آلودگی و کوتاهی در مراحل بسته بندی اجتناب شود. در مواد دارویی بسته بندی‌هایی مدنظر هستند که مورد تایید بهداشت بوده و عاری از مواد آلوده باشند. چرا که این مواد با سلامتی انسان‌ها ارتباط مستقیم داشته و مهم‌ترین هدف در آن محافظت است نه تبلیغ.
یکی از مهم‌ترین روش‌هایی که در صنعت پزشکی برای بسته بندی مواد دارویی در نظر گرفته می‌شود، استفاده از کارتن‌های بسته بندی است. کارتن‌های بسته بندی یا همان جعبه‌های مقوایی یکی از اصلی‌ترین عناصر بسته بندی در این صنعت است که پیشرفت تکنولوژی سبب پیشرفت در این زمینه نیز شده است. این نوع بسته بندی‌ها در عین این که ظاهر زیبایی دارند، کم هزینه بوده و امنیت بالایی دارند. یکی دیگر از مزیت‌هایی که برای کارتن‌های بسته بندی می‌توان برشمرد جای گیری مقدار زیادی دارو در این بسته‌ها است.
نحوه طراحی و چاپ بر روی بسته بندی مواد دارو
یکی از مراحل مهم در فرایند ساخت داروها، مرحله بسته بندی است که لازم است از روی برخی استانداردها انجام پذیرد. همانطور که قبلا هم ذکر شد حساسیت بسته بندی این نوع مواد با توجه به ارتباط مستقیم با سلامتی انسان‌ها بیشتر از بقیه موارد است. به همین خاطر لازم است مرحله مرحله این امر با کنترل و دقت انجام شود تا مشکلی در مراحل بسته بندی مواد دارویی روی ندهد. شرکت‌های دارویی اجازه قبول هر گونه بسته بندی را ندارند و باید کیفیت، بهداشت و ظاهر محصولات را در هر لحظه بررسی کنند. رنگ استفاده شده بر روی بسته بندی داروها باید ثابت باشند. همچنین گفته می‌شود که این رنگ‌ها کدهای مخصوصی دارند. این کدها زبان مخصوص داروسازان و چاپخانه‌ها هستند. تمامی چاپخانه‌های دارویی آگاهی کاملی از این مسئله دارند.
در واقع می‌توان رنگ‌های استفاده شده در بسته بندی داروها، نوع چاپ و لوگوها را به عنوان اعتبار و هویت برند معرفی کرد. در چند سال اخیر نیز رقابت میان شرکت‌های دارویی بیش از پیش شده است و همین امر سبب می‌شود که حساسیت بر روی نوع بسته بندی و کیفیت نیز بیشتر شود. در مطالب قبلی به این موضوع اشاره کردیم که تصمیم گیری افراد برای خرید محصولات بیشتر به نوع بسته بندی آن‌ها اشاره دارد. این جریان برای خرید دارو نیز صادق است. چرا که در حال حاضر شاهد پیشرفت جلوه‌های بصری در بسته بندی مواد دارویی نیز هستیم. جنس کارتن‌های بسته بندی، کیفیت آن‌ها و لیبل چسبانی تغییر بسیاری نسبت به قبل کرده است. در گذشته هدف از بسته بندی فقط محافظت کالا بود ولی امروزه رضایت مردم بیش از هر چیزی در نظر گرفته می‌شود.
روش‌های مختلف بسته بندی دارو
داروها را در سه روش کلی می‌توان بسته بندی کرد. این روش‌ها عبارتند از: بسته بندی اولیه یا همان پاکتی، بسته بندی ثانویه، بسته بندی سوم یا بسته بندی به صورت پک. در هر یک از این روش ها نیز از دستگاه بسته بندی مناسب استفاده می‌شود.
بسته بندی اولیه یا همان پاکتی
در این نوع بسته بندی دوز دارو نیز به صورت دقیق مشخص شده است. در بسته بندی اولیه نباید تعاملی با دارو ایجاد شود. به عنوان مثال بسته بندی‌ها قرص‌ها را می‌توان نام برد. در این روش داروها به صوت مستقیم داخل بسته بندی قرار می‌گیرند. بسته بندی اولیه همان بسته بندی اصلی است.
بسته بندی ثانویه
در این روش نیز داروهای بسته بندی شده در تعدادهای تک عددی و یا بیشتر از یک عدد داخل کارتن و یا جعبه‌های مخصوص قرار می‌گیرند. بسته بندی ثانویه برای نظم دادن و یا زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بسته بندی سوم
در سومین روش نیز برای راحتی حمل و نقل تعداد زیاد داروها آن‌ها را در داخل یک بسته بندی دیگر مانند ظروف و یا بشکه قرار می‌دهند. این ظروف نیز در چهار حالت مختلف به صورت جهانی وجود دارند که در ادامه مقاله به هر کدام از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
انواع ظروف برای بسته بندی داروها
- ظروف کاملا در بسته
- ظروف هوا گیری شده
- ظروف مهر و موم شده
- ظروف ایمن برای جلوگیری از در دسترس بودن داروها از کودکان
مزایای بسته بندی مواد دارویی
بسته بندی داروها مانند سایر بسته بندی‌ها مزایایی دارد. در زیر به برخی از این مزیت‌ها اشاره شده است.
- محافظت کالا در برابر خطرات احتمالی مانند آلودگی و فاسد شدن.
- نظم دادن به محصول و زیبایی ظاهری آن.
- راحتی مصرف دارو.
- سهولت توزیع.
- تلاش برای محافظت از محیط زیست با استفاده از مواد قابل تجزیه: امروزه مسئله محیط زیست در بین مردم جهان از اهمیت بالایی برخوردار است. توصیه می‌شود در بسته بندی تمام محصولات از مواد قابل تجریه استفاده شود تا آسیبی به محیط زیست وارد نشود.
- اطمینان دادن به مشتریان از طریق بسته بندی.
- هویت بخشی به محصول با نوع بسته بندی و طراحی‌های استفاده شده.
موارد مهم در تولید و چاپ بسته بندی داروها
با توجه به اهمیت داروها در سلامتی انسان، در نوع بسته بندی مواد دارویی باید حساسیت بالایی به خرج داد. طراحی‌هایی که بر روی جعبه‌های بسته بندی انجام می‌گیرد باید بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی باشد. رنگ‌های استفاده شده بر روی بسته بندی داروها هر یک منظور خاصی را می‌رسانند. به همین دلیل در استفاده رنگ‌های خاص برای هشدار و خطرها باید دقت زیادی داشت. استفاده از فونت مناسب نیز یکی از جریان‌های مهم در چاپ بسته بندی داروها است. این چاپ‌ها باید به گونه‌ای باشد که افراد کم بینا و یا نابینا نیز بتوانند آن را بخوانند. پس برای چاپ مشخصات دارو بر روی بسته بندی آن‌ها از فونت بریل استفاده می‌شود. نهایی‌ترین مرحله در بسته بندی، مرحله پلمپ جعبه و تایید اصالت محصول است. برای این منظور از برچسب‌های حرارتی و اصالت کالا استفاده می‌شود.
دستگاه بسته بندی مواد دارویی
در تولید داروها همه فرایندها از طریق دستگاه‌های مختلف انجام می‌پذیرد. مانند پر کردن کپسول، پر کردن مپول، فشرده سازی قرص‌ها و… دستگاه تاول یکی از پر کاربردترین دستگاه‌هایی است که در صنعت دارو سازی از آن استفاده می‌شود. این دستگاه را برای بسته بندی انواع داروهای مایع و جامد می‌توان به کار برد.