تاریخچه صنعت بسته بندی به عنوان یک علم و هنر که به منظور حفظ و حمایت از محصولات ایجاد شده است به دوران باستان بازمیگردد. در طول زمان تکنیک‌ها و متدهای بسته بندی تحولات زیادی پیدا کرده و بهبود یافته است. این تحولات نه تنها با نیازهای انسان در زمینه حمل و نقل محصولات بلکه با پیشرفت‌های تکنولوژی و توسعه صنایع مختلف نیز همراه بوده است.
استفاده از موادی مانند چرم، چوب، گیاهان و حتی طلا و نقره در دوران باستان به عنوان بسته‌بندی برخی از محصولات رایج بوده اما با پیشرفت تمدن و افزایش تولیدات، نیاز به روش‌های بهینه‌تر بسته‌بندی احساس شد. در دوران رنسانس بسته‌بندی به عنوان یک هنر و دانش در خدمت صنایع مختلف قرار گرفت. این مقاله را تا پایان مطالعه کنید تا با تاریخچه صنعت بسته بندی در جهان بیشتر آشنا شوید.
بسته بندی چیست؟
بسته‌بندی به فرآیند و نتیجه‌ای اشاره دارد که در آن یک محصول به وسیله مواد و تکنیک‌های خاص بسته‌بندی میشود تا در مراحل مختلف از تولید تا مصرف حفاظت شود. این فرآیند همچنین شامل طراحی و ایجاد یک بسته جذاب و کارآمد برای محصول میشود. در واقع بسته‌بندی تلاشی است که به وسیله آن محصولات به شکل ایمن و مطمئن به دست مصرف‌کننده برسد.
صنعت بسته بندی در جهان
تاریخچه صنعت بسته بندی در جهان به اوایل دوران تمدن بشری بازمیگردد. در آن زمان نیاز به بسته بندی مواد غذایی وجود نداشت و افراد برای تأمین غذا به مکان‌های مختلف می‌رفتند. این افراد تا زمانی که پناهگاه‌های دائمی برای خود فراهم نکرده بودند، مجبور به جمع‌آوری غذا از منابع مختلف بودند و آن را به محل اقامت خود می‌آوردند.
در چنین شرایطی اولین نوع بسته بندی از موادی مانند کدوهای خشک، صدف‌ها، برگها، پوست حیوانات و دیگر مواد طبیعی ساخته می‌شد. برای انتقال مایعات مانند آب، شیر، ماست، روغن یا دوغ از پوست حیوانات استفاده می‌شد همچنین از شاخ حیوانات برای حمل و نقل و ذخیره غذا و محصولات کشاورزی استفاده می‌کردند که در حال حاضر نیز در مناطق استوایی از بامبو برای ذخیره‌سازی مواد غذایی استفاده میشود.
آغاز بسته بندی با الیاف
همانطور که اشاره شد تاریخچه صنعت بسته بندی در جهان به بسته بندی با برگها میرسد. از آن زمان حدود ۵ هزار سال می‌گذرد که بسته بندی‌های شیشه‌ای و چوبی در استفاده انسان‌ها قرار گرفته است. در سال ۱۸۲۳، پیتر دیورند انگلیسی با اختراع اولین بسته بندی فلزی ساخته شده از ورق فلز یعنی “قوطی”، تاریخچه جدیدی در بسته بندی آغاز کرد. شروع استفاده از قوطی سه‌تکه دولایه نیز به سال ۱۹۰۰ بازمیگردد.
در دهه ۱۹۰۰ کاغذ و مقوا به عنوان مواد مهمی در بسته بندی تبدیل شدند. با اختراع پلاستیک نیز این مواد به تدریج با پلاستیک جایگزین شدند. استفاده عمومی از پلاستیک در بسته بندی پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. پلی‌اتیلن در طول جنگ به وفور تولید شد و سپس به عنوان یک ماده محبوب در بازار وارد شد. این مواد پلاستیکی در ابتدا جایگزین کاغذ مومی در بسته بندی نان شد.
بسته بندی پلاستیکی
رشد بسته بندی‌های پلاستیکی از دهه ۱۹۷۰ به بعد به شدت افزایش یافت. با تکنولوژی و شرایط فعلی مواد قدیمی با مواد مناسب‌تر و اقتصادی‌تری مانند شیشه، فلز، کاغذ و مقوا جایگزین شدند. در طول این سال‌ها، بسته بندی به عنوان یک روش مهم در حمل و نقل و ذخیره‌سازی به کار می‌رفت اما با تولید مواد جدید، تبلیغ محصول نیز آغاز شد.
بنابراین امروزه بسته بندی نه تنها به عنوان یک وسیله‌ای برای حمل و نقل و ذخیره‌سازی بلکه به عنوان یک جزء اساسی از سیاست بازاریابی محصولات نیز در نظر گرفته میشود؛ زیرا باعث ایجاد تمایز بین محصولات مختلف و جذب توجه مصرف‌کنندگان شده است.
دستگاه بسته بندی و انواع آن
امروزه با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در سراسر جهان تحولاتی در صنعت بسته بندی رخ داده است. در این صنعت برای بسته بندی هر محصول با توجه به جنس و حجم آن از دستگاههای مختلفی استفاده میشود. دستگاههای بسته بندی به تجهیزاتی اطلاق میشود که برای بسته بندی محصولات در بسته‌های مختلف از جمله کیسه‌ها، جعبه‌ها، بطری‌ها و سایر انواع بسته‌ها به کار می‌روند. این دستگاه‌ها می‌توانند به صورت خودکار یا نیمه‌خودکار عمل کنند و بسته‌بندی را به صورت سریع و دقیق انجام دهند.
از دستگاههای بسته بندی در صنایع مختلفی نظیر صنعت غذایی، داروسازی، لوازم بهداشتی و صنایع دیگر استفاده میشود. این دستگاه‌ها به تناسب نیازهای مختلف صنایع از انواع مختلفی برخوردارند. در ادامه به برخی از دستگاههای بسته بندی اشاره شده است:
- دستگاه استرچ کش
- دستگاه سیل وکیوم
- دستگاه تاریخ زن
- دستگاه شیرینگ
دستگاه شیرینگ
از بین دستگاههای نام برده شده در بالا دستگاه شرینگ از اهمیت بسیاری برخوردار است. پوشاندن یا بسته‌بندی با استفاده از دستگاه شیرینک یک فرآیند بسته‌بندی است که در آن از فیلم حرارتی یا پلیت حرارتی به عنوان ماده بسته بندی استفاده میشود. این فیلم هنگامی که به محصول حرارت داده میشود انقباض پیدا کرده و به صورت یکپارچه بر روی محصول می‌چسبد. این فرآیند به دستگاه شیرینک یا دستگاه بسته‌بندی حرارتی مرتبط است.
جمع بندی
بسته بندی از آغاز تا به امروز مسیر زیادی را طی کرده است. این مسیر از بسته بندی‌های شیشه‌ای و چوبی به دوره فلزی در صنایع بسته بندی انتقال یافته است. با اینکه سال‌ها از مواد مختلف برای بسته بندی استفاده شده است، هنوز راهی طولانی در پیش است. امروزه مصرف‌کنندگان تمایل دارند از محصولات سبزتر و زیست‌بوم‌پذیرتر استفاده کنند؛ محصولاتی که به محیط زیست صدمه نزنند.
شرکت‌های مختلف به دنبال استفاده از مواد بازیافتی در صنعت بسته بندی تحقیقات گسترده انجام داده و در بسیاری از موارد موفق بوده‌اند. آینده این صنعت به نحوی تحت تأثیر تغییرات و نوآوری‌های محیط زیستی قرار خواهد گرفت و باید منتظر بمانیم تا ببینیم این مسیر به چه سمتی هدایت میشود.