امروزه بسته بندی انواع مواد به ویژه مواد دارویی از اهمیت بالایی برخوردار است. بعد از تولید داروها باید آن‌ها را به روش صحیح به داروخانه‌ها انتقال داد تا به دست مردم برسد. منظور از روش صحیح در این جمله همان بسته بندی است تا محصول از آلودگی‌های مختلف در امان باشد. زیرا ممکن است گاهی اقلام دارویی به بعضی از عوامل خارجی در محیط واکنش نشان داده و زودتر از موعد مورد نظر فاسد شوند. برای آشنایی کلی با بسته بندی، مزیت‌های آن، بسته بندی اقلام دارویی، انواع بسته بندی داروها و دستگاه‌های آن این مقاله را تا پایان مطالعه فرمایید.
تعریف بسته بندی
در حال حاضر بسته بندی به عنوان یک صنعت و هنر در بین مردم شناخته شده است که توجه بیشتر تولید کنندگان، فرشندگان و خریداران را به خود جلب کرده است. در گذشته هدف از بسته بندی صرفا نگهداری محصولات از فاسد شدن، آلودگی، ضربه و… بود اما امروزه تاثیر بالایی در خرید محصولات دارد. چرا که بیشتر افراد به زیبایی ظاهری محصول بیشتر از کیفیت آن اهمیت داده و با یک نگاه تصمیم به خرید و یا عدم خرید می‌گیرند. همچنین با این جریان نیز آشنا هستید که ممکن است برندهای زیادی به تولید یک نوع محصول بپردازند. در این جریان علاوه بر کیفیت، ظاهر محصولات نیز در تصمیم‌گیری افراد دخیل هستند. یعنی هر برندی که بسته بندی جذابی را برای کالای خود در نظر بگیرد عملکرد بهتری از دیگر برندها خواهد داشت. چرا که بسته بندی محصولات مشتریان را در یک نگاه به خود جذب می‌کند.
علاوه بر مطالب گفته شده در بالا معرفی محصول نیز بر روی بسته بندی آن انجام می‌گیرد. اگر بر روی محصولات خریداری شده خود دقت کنید؛ خواهید دید که مواردی مانند نام محصول، تاریخ تولید آن، تاریخ انقضا، نام برند، مواد تشکیل دهنده و مواردی از این قبیل بر روی بسته بندی‌ها چاپ می‌شود.
امروزه تاثیر بسته بندی به قدری در تصمیم گیری مشتری زیاد است که گاهی برخی از افراد اگر از ظاهر محصول و نوع بسته بندی آن راضی نباشند از کیفیت کالا نیز صرف نظر کرده و به سراغ برند دیگری می‌روند. این در حالی است که برخی از برندها کیفیت محصول را مهم‌تر از ظاهر آن دانسته و به تولید محصول می‌پردازند. به دنبال همین جریان است که در چند سال اخیر تبلیغ کنندگان و تولید کنندگان بر روی بسته بندی محصولات تمرکز کرده‌اند تا فروش بالایی داشته باشند.
تاثیر بسته بندی در میزان فروش
بسته بندی ارتباط مستقیمی در میزان فروش یک محصول دارد. در صورت مشاهده میزان فروش بالا برای شرکت یا کارخانه‌هایی خاص علاوه بر کیفیت محصول، نوع بسته بندی آن را نیز در نظر بگیرید. یعنی نبود زیبایی ظاهری یک محصول از میزان فروش آن نیز می‌کاهد.
انواع مختلف بسته بندی کدام‌اند؟
بسته بندی در حالت کلی به سه دسته تقسیم می‌شود که این نوع بسته بندی‌ها تمامی محصولات را شامل می‌شوند. چه مواد غذایی و خوراکی، چه مواد دارویی و چه مواد یدکی و… این سه نوع عبارتند از:
- بسته بندی اولیه
- بسته بندی ثانویه
- بسته بندی نوع سوم
بسته بندی اولیه چیست؟
بسته بندی اولیه یا همان مصرفی آن دسته از بسته بندی است که مستقیما بعد از تولید محصول از آن استفاده می‌شود. به عنوان مثال خمیر دندان را در نظر بگیرید. بعد از ساخت مواد خمیر دندان آن را در ظروف پلاستیکی به صورت تیوپی پر می‌کنند که این همان بسته بندی اولیه است.
بسته بندی ثانویه چیست؟
بسته بندی ثانویه نیز آن دسته از بسته بندی است که بعد از استفاده محصول دیگر کارایی ندارد. در همان مثال خمیر دندان، ظرف پلاستیکی را برای راحتی حمل و نقل و نیز محافظت محصول در داخل یک بسته بندی دیگر مانند بسته بندی کارتنی قرار می‌دهند. بر روی این بسته بندی نیز مشخصات ثبت شده است تا خریدار در هنگام خرید نیز آن‌ها را مطالعه کند. بعد از خریداری محصول و استفاده از آن بسته بندی ثانویه آن دور ریخته شده و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
بسته بندی نوع سوم چیست؟
به این نوع بسته بندی، بسته بندی ثالثیه یا حمل و نقل نیز گفته می‌شود. با توجه به نام آن نیز می‌توان حدس زد که کارایی آن فقط برای راحتی حمل و نقل محصول و انبارداری آن است. بعد از تولید خمیر دندان و بسته بندی ثانویه آن، برای انتقال آن‌ها به انبار یا بازار از یک بسته بندی بزرگ استفاده می‌کنند تا تعداد زیادی خمیر دندان داخل آن جای بگیرید. به عبارت دیگر به صورت پک محصولات را بسته بندی کرده و حمل و نقل می‌کنند.
در میان این سه نوع بسته بندی، بسته بندی اولیه یا مصرفی مهم‌تر از بقیه بوده و اهمیت فراوانی دارد. این نوع بسته بندی به دقت زیادی نیاز دارد. چرا که هر گونه خرابی و ایراد در آن می‌تواند به خرابی زودتر و یا آنی محصول منجر شده و دیگر قابل استفاده نباشد.
بسته بندی اقلام دارویی
مواقعی که صحبت از بسته بندی اقلام دارویی به میان می‌آید باید سعی شود از کوتاهی در مراحل بسته بندی اجتناب شود. از آن جایی که داروها ارتباط مستقیمی با سلامتی انسان دارند باید تمامی مراحل بسته بندی آن مطابق با استانداردهای بهداشتی بوده و عاری از هر گونه آلودگی باشد. هدف اصلی در این امر در نظر داشتن سلامتی انسان‌ها است و نه تبلیغ.
داروها اشکال مختلفی دارند. مانند: پودر، کپسول، قرص و شربت که در بسته بندی‌هایی مانند قوطی، بطری، ساشه، کیسه، تیوپ و… قرار می‌گیرند. جنس و انتخاب نوع این بسته بندی‌ها با توجه به مواد اولیه آن‌ها صورت می‌گیرد پس با توجه به این موضوع می‌توان از مواد پلاستیکی، شیشه‌ای، فلزی، مقوا و… استفاده کرد. در میان این بسته بندی‌ها، بسته بندی پلاستیکی مهم‌تر از بقیه موارد بوده و قیمت کمتری نیز دارد. بسته بندی‌های پلاستیکی هم مورد تایید سازمان بهداشت جهانی بوده، هم از ظاهر زیبایی برخوردار هستند و هم مقرون به صرفه‌اند. این نوع بسته بندی خود به انواع مختلفی تقسیم شده است که عبارتند از: پاکت دارو، شیرینگ دارو و ساشه دارویی.
پاکت دارو در بسته بندی داروها
پاکت‌های دارویی استفاده زیادی در این صنعت دارند. از انواع مختلف این پاکت‌ها می‌توان به پاکت‌های ایستاده، کاست‌دار و زیپ کیپ‌ها اشاره کرد. جنس این پاکت‌ها گاهی شفاف، متالیز و یا کرافت است که کاربرد هر کدام متفاوت است. مقاومت پاکت‌های متالیز نیز بیشتر از بقیه موارد بوده و در مقابل رطوبت نیز نفوذ ناپذیرند. به طور معمول برای بسته بندی مولتی ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی از این نوع بسته بندی استفاده می‌کنند.
شیرینگ دارو در بسته بندی داروها
در بسته بندی انواع داروها مانند داروهای گیاهی یا شیمیایی، مکمل‌های ورزشی و مواردی مانند این از نایلون شیرینگ استفاده می‌کنند. نایلون‌های شیرینگ را به دور قوطی‌های قرصف کپسول‌ها و… به صورت وکیوم می‌پیچند.
ساشه دارویی در بسته بندی داروها
ساشه‌های دارویی همان بسته بندی‌های یک بار مصرفی هستند که برای محصولات دارویی خشک مورد استفاده قرار می‌گیرند. دوز مصرفی داروها بر روی این بسته بندی‌ها مشخص شده و بیمار می‌تواند خیلی راحت در هر وعده از آن استفاده کند. از مزایای بسته بندی داروها در ساشه‌های دارویی می‌توان به طراحی زیبای آن و استفاده از رنگ‌های مختلف، کاربر پسند بودن آن، قابلیت چاپ پذیری ساشه‌های دارویی، حجم کم، دوخت پذیری و باز شدن راحت آن اشاره کرد.
مزایای بسته بندی داروها
از مزایای مختلف مواد دارویی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- حفاظت از محصول از آلودگی‌ها، ضربه، فاسد شدن و…
- ثبت دقیق اطلاعات محصول بر روی بسته بندی
- سهولت حمل و نقل
- راحتی استفاده برای مردم
- سهولت توزیع دارو به مراکز مختلف
- اطمینان دادن به بیماران از طریق بسته بندی مناسب و ایمن
- هویت بخشی به محصول
- زیبایی ظاهری محصولات
- محافظت از محیط زیست از طریق مواد قابل تجزیه: مسئله مهمی که تمامی تولید کنندگان امروزه در سراسر جهان به آن می‌پردازند، محافظت از محیط زیست است. باید تلاش شود در تمامی بسته بندی‌ها از موادی استفاده شود که قابل تجریه‌اند و آسیبی به محیط وارد نمی‌کنند.
مهم‌ترین مواردی که در تولید و چاپ بسته بندی داروها باید رعایت شوند، کدام‌اند؟
همانطور که قبلا هم اشاره شد، داروها ارتباط مستقیمی با سلامتی انسان دارند. به همین علت باید حساسیت زیادی را در تولید و بسته بندی آن‌ها به خرج داد. بهتر است به این موضوع نیز اشاره کنیم که طراحی‌های انجام گرفته بر روی بسته بندی‌های مواد دارویی و رنگ‌های استفاده شده در آن هر کدام به منظور خاصی انجام می‌گیرد و مانند بقیه موارد به دنبال جذب مشتری نیست. این موارد به طور کامل باید توسط سازمان‌های بهداشت و استانداردهای ملی و بین المللی به تایید برسند. برخی از رنگ‌های استفاده شده بر روی بسته بندی داروها به منظور هشدار و خطرات احتمالی است. موضوع مهم دیگر در بسته بندی داروها در نظر گرفتن افراد کم بینا و نابینا است که برای این منظور از فونت بریل استفاده می‌کنند.