چرا نیاز به بسته بندی قابل بازیافت روز به روز در صنایع مختلف بیشتر می‌شود؟ بسته بندی کالاها، فارغ از جنس و کیفیت خود کالا، نقش بسیار قابل توجهی در زیبایی، نگهداری و حفظ کیفیت کالاهای مورد نظر ایفا می‌کنند. بیشتر مردم ذاتا در زمان خرید یک کالا به کالاهای دارای بسته بندی شکیل و مناسب بیشتر از سایر کالاها و کالاهای فاقد بسته بندی توجه می‌کنند؛ به تبع آن برای اجناس و کالاهای دارای بسته بندی مناسب پول بیشتری هم پرداخت می‌کنند.
لازم به ذکر است که صنعت بسته بندی در جهان به خودی خود یک صنعت عظیم و دارای سود سرشاری است. البته بسته بندی صنعت چندان نوپایی نیست و سابقه دیرینه‌ای دارد. ولی چندین سال است که با گسترش اهمیت و توجه دولت‌ها و فعالان محیط زیست به شرایط طبیعی و محیطی، این صنعت نیز با چالش‌های عمده‌ای مواجه گشته است؛ به طوری که رویکرد خود را از سمت مواد پلاستیکی که پایه اصلی بسته بندی‌های مختلف را در سالیان اخیر تشکیل می‌داده است، به سوی مواد بسته بندی قابل بازیافت و قابل برگشت به محیط زیست تغییر داده است.
در مقاله پیش‌رو به دنبال معرفی بسته بندی قابل بازیافت، جنس، روش‌ها و مزایای کاربردی آن هستیم.
نیاز به بسته بندی قابل بازیافت
استفاده از بسته بندی‌های قابل بازیافت علاوه بر بحث سلامت محیط زیست در حفظ سلامتی استفاده‌کنندگان هم موثر بوده و بحران افزایش زباله را نیز تا حدودی قابل حل کرده است؛ زیرا مساله زباله‌های تولیدی توسط انسان که اغلب نیز از انواع پلاستیکی هستند به خودی خود تهدید جدی برای محیط زیست محسوب می‌گردد. پسماندهای به جا مانده از بسته بندی کالاها باعث آلودگی خاک، آب، هوا، جنگل‌ها و اقیانوس‌ها شده‌اند. شوربختانه در بسیاری از موارد رها سازی این محصولات غیر قابل تجزیه در طبیعت باعث درگیری و مرگ بسیاری از موجودات زیستی شده است.
برای درک بهتر عمق فاجعه کافی است لحظه‌ای به حجم زباله‌های تولیدی روزانه یک فرد در منزل و محیط کار دیدگاه کرده و این مقدار را به کل انسان‌های روی زمین افزایش دهید! تصور کنید این میزان از حجم زباله چه فضایی برای جمع آوری، انبار و نهایتا امحا می‌خواهد. ولی پروسه بازیافت تا حدودی توانسته است در مسیر انتخاب راه حل‌هایی برای تعامل با این چالش‌ها گام موثری بردارد. البته موضوع قابل توجه در امر خطیر بازیافت این است که بازیافت محصولات مختلف نیز ممکن است برای طبیعت جنبه منفی داشته باشد؛ لذا لازم است که به روش‌های سالم بازیافت توجه کرده و حین بازیافت از انجام روش‌هایی که بسیار انرژی بر هستند ممانعت کرد.
بسته بندی قابل بازیافت چیست؟
در پاسخ به این پرسش که بسته بندی قابل بازیافت چیست؟ می‌توان به صورت ساده پاسخ داد که پایه اصلی ترکیبات موجود در این بسته بندی‌ها از موادی است که قابلیت خود تخریبی در طبیعت دارند و یا این‌که قابلیت بازیافت مجدد دارند. موادی که قابلیت بازیافت دوباره دارند توسط صنایع بازیافت مکررا در مسیر تولید مجدد قرار می‌گیرند.
جنس این محصولات اغلب از کاغذ، مقوا، شیشه، فوم و پلاستیک است. بعضی از این ترکیبات اگر پس از استفاده توسط صنایع بازیافت هم جمع آوری نگردند و در مسیر تولید دوباره قرار نگیرند به خودی خود در طبیعت تجزیه و بازیافت طبیعی می‌شوند و از این حیث زیانی از سمت آن‌ها متوجه محیط زیست نخواهد شد. ولی بسته بندی‌های پلاستیکی به دلیل عدم تجزیه آن‌ها در طبیعت؛ لازم است که توسط صنایع بازیافت جمع آوری و مجددا در مسیر تولید قرار داده شوند تا از افزایش و یا تلمبار پلاستیک در طبیعت ممانعت به عمل آید.
انواع بسته بندی قابل بازیافت که به بسته بندی‌های سبز و دوستدار طبیعت نیز شهرت دارند علاوه بر حفظ سلامتی مصرف کنندگان برای آب، خاک، گیاهان و هوا نیز خطری نداشته و آلوده کننده محسوب نمی‌شوند.
روش های بسته بندی قابل بازیافت
این روش‌ها شامل نوع مواد و ترکیبات به کار گرفته شده در تولید بسته بندی‌هایی هستند که قابلیت بازیافت دارند. اما این‌که ترکیبات بسته بندی قابل بازیافت چیست؟ موضوعی است که در ادامه به آن می‌پردازیم. در حال حاضر چندین روش به شرح ذیل برای این کار متداول است:
- کارتن و مقوا: کارتن‌های مقوایی شامل انواع کوچک و بزرگ، جعبه‌ها و بگ‌های کاغذی و مقوایی از جمله مواد دوستدار محیط زیست و قابل تجزیه در طبیعت هستند. همچنین در صنعت بازیافت نقش مهمی ایفا کرده و گاه به کرات قابلیت استفاده دارند.
- ظروف قارچی: این ظروف از ضایعات کشاورزی به دست می‌آیند و جزء بسته بندی‌های سبز محسوب می‌شوند. البته این نوع بسته بندی قابل بازیافت کاربرد گسترده‌ای پیدا نکرده است.
- کاغذهای کرافت: این کاغذها که در حال حاضر کاربرد زیادی در بسته بندی دارند؛ از خمیر چوب مخصوص کاغذسازی تولید می‌شوند و جز انواع بسته بندی قابل بازیافت محسوب می‌شوند.
- نشاسته ذرت: این بسته‌ها ظاهری شبیه پلاستیک دارند و کاملا جز بسته بندی‌های قابل بازیافت محسوب می‌شوند؛ ولی به دلیل استفاده از ذرت ممکن است باعث افزایش قیمت آن شده و در چرخه غذایی انسان و حیوانات اختلال ایجاد کنند.
- بالشتک‌های هوا: این محصولات در بسته بندی برای پر کردن فضای خالی جعبه‌ها استفاده می‌شوند که در تولید آن‌ها اغلب از ترکیبات تجزیه پذیر استفاده می‌شود.
- دانه‌های بسته بندی: نام دیگر این ترکیبات قابل استفاده در بسته بندی استایروفوم است که شبیه دانه‌های بادام زمینی هستند و جنس آن‌ها از یونولیت‌های کوچک و نرم است. این مورد نیز گسترش زیادی نداشته است اما می‌تواند در آینده بیشتر به کار برده شود.
- مواد سلولزی: این بسته‌بندی‌ها اغلب از جنس مواد طبیعی مانند چوب، کتان و کنف هستند که کاملا قابلیت بازیافت دارند.
مزایای استفاده از بسته بندی قابل بازیافت
از مهم‌ترین دلایلی که لازم است رویکرد مناسبی در کشور به استفاده از بسته بندی قابل بازیافت شود، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- حفظ سلامت محیط زیست به دلیل استفاده از مواد تخریب پذیر و قابل تجزیه
- جلوگیری از آلودگی هوا، خاک، آب، تخریب جنگل‌ها و منابع آبی و جلوگیری از انقراض و کاهش تنوع زیستی
- عدم تولید پسماند و زباله‌های انبوه و غیر قابل تجزیه
- حفظ مدیریت پسماند، ایجاد اشتغال و کاهش هزینه‌های دفع زباله
- حفظ اقتصادی منابع طبیعی از جمله درختان و مواد نفتی که در نهایت باعث بهره‌وری اقتصادی و کاهش مصرف منابع اولیه خواهد شد.
- کاهش هزینه‌های تولیدی به دلیل استفاده از مواد بازیافتی و صرفه جویی در مصرف مواد اولیه
- قابلیت استفاده‌های مجدد و به کرات که این امر مهم از فرسودگی منابع طبیعی اولیه مانند درختان و منابع نفتی جلوگیری می‌کند.
کلام پایانی
همان‌طور که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت، مهم‌ترین مساله در استفاده از بسته بندی قابل بازیافت توجه به حفظ سلامتی محیط زیست است. اهمیت و توجه کافی به محیط زیست یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار در کشورهای صنعتی و در حال توسعه محسوب می‌شود. این امر مهم و در پی آن توجه به مدیریت پسماند و استفاده از مواد قابل تجزیه و دارای خاصیت خود تخریبی در واقع پایه و اساس شکل‌‌گیری صنعت بازیافت بوده است. این صنعت به عنوان یکی از نمادهای توسعه یافتگی، علاوه بر حفظ سلامتی محیط زیست انسان‌ها و سایر موجودات مزایای بسیاری برای جوامع شهری جدید داشته است. از جمله این مزایا لازم است به ایجاد اشتغال، صرفه جویی و حفظ منابع طبیعی اولیه و جلوگیری از اتلاف منابع زیستی اشاره کرد.
در پایان لازم است به این امر مهم تاکید کنیم که گسترش صنعت بازیافت و رواج روزافزون استفاده از ترکیبات قابل بازیافت بویژه استفاده از انواع بسته بندی قابل بازیافت به صورت روزمره وظیفه‌ای است که لازم است در میان تک تک افراد جامعه فرهنگ‌سازی شود.